0-6 Yas Gelisim Özellikleri

0-6 YAS GELISIM ÖZELLIKLERI- YASEMIN AKTAS

Okulöncesi dönemdeki çocuklar merakli, arastirici, hayal güçleri kuvvetli ve sorgulayicidirlar. Bu nedenle çocuklarin bu yöndeki gelisimlerini desteklemek amaciyla, onlarin arastirabilecekleri, meraklarini giderebilecekleri, neden sonuç iliskisini görebilecekleri, çesitli fikirler öne sürerek tahminlerde bulunabilecekleri firsatlar verilmeli ve bu yönde egitim ortamlari hazirlanmalidir. Bu da çocuklarin merak ve arastirma duygularini gelistirici ve zihinsel yeteneklerini uyarici etkinliklerden biri olan "fen etkinlikleri" ile mümkündür. Okulöncesi dönemde fen etkinlikleri fen bilimlerine iliskin bilgilerin çocuga aktarilmasi olmayip, çocugun bunlari yaparak ve yasayarak ögrenmesidir. Ezbere bir fen bilgisi aktarimi çocugun zihinsel gelisimine katkisi olmayip, sadece bilgilerin artmasina yarar. Oysa ki, okulöncesi yillarda önemli olan çocugun arastirma, inceleme ve gözlem becerilerini gelistirerek, saglam bilimsel temeller olusturmasi ve bilimsel düsünmeyi ögrenebilmesidir. Anaokullarinda çocuklarin yaparak ögrenmeleri ile gerçeklestirilecek fen çalismalari sirasinda çocuk gözlem yapma, soru sorma, fikirler ileri sürme, tahmin etme, iletisim kurma, düsüncelerini baskalari ile paylasabilme ve neden sonuç iliskisini kavrama firsatina sahip olacaktir. Bu nedenle, fen etkinliklerine çocugun merak duygusunu uyaracak ve dogal merakini tatmin edecek dogal ortamin yaratilmasiyla baslanmalidir. Esas olan çocugun merakini giderebilmesi için sorular sormasi ve bu sorulara cevap bulabilmesi için gözlem inceleme ve arastirma yapmasidir. Okulöncesi çocuklar için fen ögretiminin baslangiç noktasi onlarin dogal çevreleridir. Çesitli çevre gezileri ve yürüyüsler onlara gözlem ve inceleme yapma firsati verirken, dogadaki degisimler (mevsimler, gün, hava durumu gibi). Onlara sorgulama ve arastirma olanaklari yaratabilir. Ayrica çevrelerindeki bitkiler, hayvanlar, taslar, bulutlar, yeryüzü, canli ve cansiz bütün nesneler onlarda heyecan yaratir ve onlara arastirma firsatlari sunar. Bu nedenle ögretmen iyi bir gözlemci olup, çocuklarin ihtiyaç duyduklari her an onlari bu tür etkinliklere yönlendirebilmeli ve her konuda sorular sorarak, gözlem, inceleme, arastirma ve sorgulama yeteneklerini gelistirebilmelidir. 0-1 AYDA § Yüzü koyun yatirildiginda basini kontrol etme çabasi içindedir.4.haftada tutabilir ve kaldirabilir.Eli kapalidir.Avucunun içine küçük bir nesne dokunduruldugunda sikica yakalar. § Yüksek sese tepkide bulunur. § Göz,yakin bir nesne üzerine kisa süre sabitlesebilir.Parlak renkler ve sematik sekiller üzerinde,gözün biraz daha fazla kaldigi izlenebilir. § Tatli,tuzlu,eksi,aci besinleri ayirt edebilir. 1-4 AYLARDA § Omuz ve bas kontrolü görülmeye baslar. § 3. ve 4.aylar içinde desteklendiginde kisa bir süre oturabilir.Basini dik tutabilir.Kollarina dayanarak dogrulabilir. § Görme duyusu gelismistir.Yatay hareket eden nesneleri izleyebilir.Göz ilgisini çeken nesneler üzerinde daha uzun süre kalir. § Görme ve isitmenin isbirligi görülür.Sesin geldigi yöne bakar. § Çevreye ilgi artar,ayak seslerine beslenme,banyo gibi hazirliklara tepki verir. § sosyal gülme 2. ay sonunda görülür. § Esas sesleri taklit etme yetenegi gelismistir. § Yakaladigi bir hareketi durmadan tekrar eder. § Çingiragi hizla sallayinca ses çikardigini fark eder.Avuç içi ile yakalar.Herseyi agzina götürür. § Eller hafif açiktir. 4-10 AYLARDA § Sirt üstü durumundan yan yatmaya geçebilir.Emekleme denemesi 5. ayda görülür.7. ayda,sürünme ve emekleme gelisir.8.ayda tam dönüs görülür. § Uzatilan nesneyi yakalamaya çalisir.6.ay içinde terredütlü yakalama görülür.8,9.aylarda iki küpü bir araya getirebilir. Ustaca yakalama 9. ayda görülür.Ayni ay içinde hangi elini seçtigini belli edebilir. Sonra bu eli degistirebilir. § Kati mamalari,4.ayin sonu ve 5.ay içinde yiyebilir. § Anlamli sesler ve heceler çikarmaya baslar,taklit yetenegi gelismektedir. § Destekle oturabilir.Omuz ve bas konturolü gelismistir.7.ay içinde desteksiz oturma görülür. § Yardimla ayakta durabilir.Tutunarak durma 9. ve 10. ayda görülür.Emeklemede ustalasmistir. § Göz ve el koordinasyonunun baslangici 4. aya raslar. § 6.ayb içinde tanidik ve yabanci yüzleri ayirt etme baslar.Seçicilik görülür. § Objeleri bir elinden digerine geçirebilir.(Çocuklar genellikle9-12.aylar arasi hangi ellerini kullanmak üzere seçtiklerini belli ederler.Iki yasina kadar sag elini kullanmasina yardim ve özendirme söz konusu olabilir,oyuncagi sag eline uzatmak,sag elini rahat kullanacagi bir biçimde oturtmak gibi-ikinci yastan sonra,sol elini seçtigini ortaya koyarsa herhangi bir karisma zararli olabilir.)

10-12 AYLARDA § Yardimsiz ayaga kalkabilir.Tutunarak yürür.Erken yürüme görülebilir.Ortalama yürüme zamani 13-15 aylar arasidir. § Yatma durumundan oturmaya geçebilir.Düsmeden,egilebilir. § Çevrede gördügü davranislari taklit edebilir. § Parmaklarini deliklere sokmaya çalisir;halkalari yakalar. § Yetiskinlerin sallanarak ve vurarak yaptigi oyunlardan zevk alir. § Üç küpü yan yana getirmeye çalisir. § Ulasmak istedigi nesneyle arasindaki engeli kaldirabilir.Amaç-sonuç baglantisini kura bilmektedir.Bu ilk zeka belirtisidir.Nesneleri son kaybolduklari yerde degil,ilk denemede buldugu yerde arar. § Topu karsisindaki kilsiye atma denemeleri yapar. § Önceden anlama,kestirme görülür.Annenin kalkmasinin onun gidecegine isaret oldugunu sezinlerve aglayabilir. § Yabancilardan çekinme ve korkma görülür. § Kendini besleme istegi gösterir.Kasigi kullanmak ister. § Kahkaha ile gülebilir.Sevgi gösterir. Iki Yas Çocugunun Gelisim Özellikleri Iki yas çocugu en iyi sekilde koklama, tatma, dokunma, duyma ve görme duyulari yoluyla ögrenebilir. Çok meraklidirlar ve her seyi arastirip kesfetmek isterler. Çok cesaretlidirler ve onlarin bu arastirici dogalari yetiskinleri korkutabilir. Bu nedenle, kisitlanmaksizin denetlenmeleri gerekebilir. Dikkat süreleri 2-5 dakika gibi çok kisadir. Ancak bir sey onlara çok ilginç gelirse daha uzun bir süre etkinlige katilabilirler. Bu dönemde çocuklar sik sik "hayir" kelimesini kullanir ve hatta çok hoslandigi birseyi isteyip istemedigi soruldugunda dahi hayir diyebilirler. Bu nedenle onlara "yemek için hazir misin?" diye sormak yerine, "ögle yemegi zamani" diye belirtebiliriz.. Iki yasindaki çocuk ancak iki-üç kelimelik cümleler kurabilir. Bu dönemde merak duygularinin da bir sonucu olarak, sik sik "ne, niçin, nerede" gibi sorular sorarlar. Ancak onlar konustuklarindan daha fazla kelimeyi anlayabilirler. Zihinsel Gelisim Özellikleri Yapilabilecek Aktiviteler Sekilleri yerlestirebilme § Çocuklarin rahatlikla alip kullanabilecekleri yerlere oyuncaklarini yerlestirmelerini saglama § Içerisine sekilleri yerlestirebilecekleri sekil kutulari verme Sinirli ilgi süresi § Çocuklara 2-5 dakika sürecek kisa hikayeler okuma § Çocuklarla siir ve parmak oyunlari tekrarlama Yetiskini taklit § Çocuklarin kullanabilmeleri amaciyla, dramatik oyun kösesinde sapka, çanta, küpe gibi aksesuarlar bulundurma § Çocuklarin kendilerini görebilecekleri yerlere aynalar asma 18-24 AYLAR § Sandalyede rahatlikla oturabilir. § Elinden tutuldugunda,merdivenleri inip-çikabilir.Tek ayak üstüne atlayabilir.Atlamada iki ayagini birden kullanamaz. § Kosabilir;ancak ani dönüslerde dengesini kaybeder. § Kasigi dogru tutar ve agzina götürebilir. § Araç kullanarak,ulasmak istedigi nesneyi yakalayabilir. § Tekerlekli arabayi çekebilir.Topa tekme vurabilir. § Bebeginin gözünü,kulagini,agzini v.b organlarini gösterebilir. § Bazi nesneleri veya canlilari resimlerinden tanir ve gösterir. § Objelerle ilgili etkinliklerde,yatay kavramina dogru bir yönelis izlenir. § Dogrudan algi alaninda olmayan,ancak daha önce gördügü bir olayi,taklityoluyla,ortaya koyabilir. § Ilgi alaninda dikkat topalama ve hatirlama süresi,yaklasik 15 dak.dolaylarindadir. § Yeni etkinlikler dener;beceremediginde,önce ustalastigi benzer bir davranisi tekrarlayarak çözüm arar.Düsüncelerini,taklit yoluyla,davranis ve tavir alislarikyla ortaya koyar. § Yapmasi istenen basit istekleri yerine getirebilir.Oyuncaklarini bir sepete koyabilir. § Kitap sayfalarini üçer-beser çevirebilir;tek tek çevirmeyide becerebildigini,zaman zaman,ortaya koyar. § Kagidi katlamaya çalisir;el seçimini ortaya koyar;ancak zamanla bu seçimi kendiliginden degistirebilir. § Tahta küpleri kutudaki yerlerine yerlestirebilir. § Bir kelimelik cümleler çogunlukta olmakla birlikte,iki kelimelik zaman zamanda,üç kelimelik cümleler kurabilir. § Öz-yönelim çok güçlüdür;sevdigi kisi ve nesneleri paylasmak istemez.Mutluluk ve haz duygularini,yogun biçimde,belli eder.Utanma,korku,öfke kiskanma duygulari belirir. § Diger çocuklara ilgi artar.Onlarla birlikte olmak ister;ancak,yan yana sürdürülen paralel oyunlar görülür. § Diskilama konturaolü gelismektedir. 3 YAS ÇOCUGUNUN GELISIM ÖZELLIKLERI Büyük ve küçük kas aktivitelerinde daha basarili, daha fazla kontrole sahiptirler. Daha istekli, ilgili arkadas canlisi ve daha bagimsizdirlar. Hikaye dinlemek ve tekrarlamaktan hoslanirlar. Dikkat süreleri hala çok kisadir. Üç ve daha fazla kelime içeren cümleler kurabilirler. Hala hatali konusmakla birlikte konusmalar daha anlasilir sekildedir. 1000 kelime hazinesine sahiptirler. Iki-üç emri arka arkaya yerine getirebilirler. Su kösesi aktivitelerinden hoslanirlar. Zihinsel Gelisim Özellikleri Yapilabilecek Aktiviteler Üç objeyi seçme ve sayma § a. Her çocuk için masaya çatal, kasik, tabak koymalarini isteme § b. Bahçeden seçerek üç çiçek toplamasini isteme § Dört-alti rengi tanima ve eslestirme (önce kirmizi, yesil, mavi, sari daha sonra kahverengi, siyah, turuncu, mor) § a. Bir daireyi her biri farkli renk olacak sekilde alti esit parçaya bölme ve çocuktan bu alti rengi seçerek etrafina yerlestirmesini isteme § b. Alti tane renkli kutu ve alti tane ayni renkteki fasulye torbalarin çocuga vererek, uygun renkteki fasulye torbasini uygun kutuya firlatmalarini saglama § c. Bir kutuya 8-10 tane farkli renkte nesne koyarak çocuktan ismi söylenilen renkteki nesneyi bulmasini isteme § Merdivenleri tek adimlarla çikabilir. § Tek ayak üzerinde durabilir ziplar;parmak uçlarinda yürüme denemeleri yapar. § Kosmayi daha iyi becerir;köseleri rahatlikla döner,hizini artirabilir ve azaltabilir.Zaman zaman tökezlenir ve düser. § Ayakkabilarini (genellikle ters) giyinbilir;ancak bagciklarini baglayamaz. § Basit giysileri giyiyebilir. ve çikarabilir. § Küpleri üst üste koymada ustalasmistir.9-10 küple kale yapabilir.Küpleri yatay kullanma görülür. § Su dolu bir bardagi tasiyabilir;suyunu içebilir.Çatalla yemek yemeye baslar.Kasik kullanmada ustalasmistir. § Kagidi yandan katlayabilir.Gösterildigi halde,genllikle köse katlamasi yapamaz. § Köseli,dikey çizgiler çizebilir.Bir insani normal çizemez.uvarlak çizgilere geçis görülür. § Tuvalet ihtiyacini belirtir.Ancak,zaman zaman,oyuna daldiginda ya da bazi geceler,haber verme gecikebilir. § Yuvarlak,kare,üçgen sekilleri eslestirebilir;yerine yerlestirebilir;ancak bu sekilleri çizemez. § Özellikle dilde,bu eslestirme yetenegi belirgindir.Objeleri kolayca siniflayabilir;tanmlayabilir;kiyaslayabilir. § Ana renkleri tanir ve eslestirebilir. § Durmadan soru sorar. § Uygun olan ve olmayan davranislariyla ilgili tepkileri anlayabilir;bunlara göre kendini yöneltebilir. § Koku ve dokunma farkliliklarini ayirt edebilir. 4 YAS ÇOCUGUNUN GELISIM ÖZELLIKLERI El becerileri daha gelismistir. Daire ve kare sekillerini kopya edebilir. Vücudun bas bölümlerinin bulundugu resimler çizebilir. Büyük parça "yap-boz"lari yerlestirebilir. Hikayelere basliklar uydurur ve konulari birbirine baglar. Blok ve dramatizasyon köselerinde oynamaktan çok büyük zevk alir. Çok fazla konusarak yetiskinin sabrini dener. Zihinsel Gelisim Özellikleri .... Yapilabilecek Aktiviteler (Iki uzun çizgi çizme) § a. Çocuklarla uzunlugu hakkinda konustuktan sonra renkli kurdeleleri kesmelerini saglama § b. Üç-dört farkli uzunlukta samani kesme ve onlari uzunluklarina göre siraya koymalarini saglama (Dört ve daha fazla sayi sayma) § a. Dört fasulye torbasini seçerek, sayarak firlatmalarini saglama § b. Çocuklardan ziplarken saymalarini isteme § c. Yemek zamani arkadaslarini saymalarini isteme § d. Kutudan dört kurabiyeyi sayarak almalarini isteme § e. Meyveyi dört parçaya kesmelerini isteme § f. Grup kararlarini oylama ve her oyu gösteren bir grafik yaparak oylari sayma (Alti rengi isimlendirme ve tanima ) § a.Gün boyunca karsilastigi nesnelerin renklerini tartisma. Örnegin: Kirmizi isik, yesil agaç, sari muz gibi § b. Bir grup nesneyi renklerine göre ayirma, benzer ve farkliliklarini söyleme

§ Kosmada daha güvenlidir. § Bir bacak üzerinde daha uzun süre dengede durabilir.Sekemez;bu beceri 5 yasina dogru görülür. § Top yakalamada becerisi artmistir.El-göz isbirligi gelismistir. § Elini,yüzünü yikayabilir.Disini firçalar. § Kendi basina giyinebilir;dügmelerini ilikleyebilir.Saçini tarar. § Ayakkabisini dogru giye;bagciklarini ancak bir süre sonra baglayabilir. § Dökmeden bir kaptan digerine su bosaltabilir.Bloklarla küpleri kullanarak binalar yapabilir. § Diger çocuklarla yarismaya girer § Paylasabilir. § Öz-yönelim hala yogun olmakla birlikte baskalarinin varligina ve haklarina bilinçlenme baslamistir. § Büyük küçük kavramlari gelismistir.Ancak"orta"ölçüyü ayirt edemez. § Kagidi köseli katlamada hala güçlük çeker,zaman zaman basarir. § Objeleri 4 e kadar sayabilir.Az-çok kavrami gelismeye baslar. § Birkaç harf yazabilir.Kitap sayfalarini rahatlikla,tek tek çevirebilir. § Makasi kabaca kullanabilir. § Masal dinlemeyi sever.Dikkat süresi 10-15 dk ile degisir. § Üç tekerlekli bisikleti kullanmada ustalasmistir. § Ana renklerin isimlerini rahatlikla kullanir. § Eksik çizilmis resimlerin bir-iki eksigini görebilir. § Üçgen ve kare sekilleri kabaca çizebilir.Arti ve çarpi sekillerini çizebilir. § Insan resmini bir bas ve ona bagli olarak çikan iki çizgi ile belirterek çizer.Beden bu çizimde yer almaz. § Iki-üç kisilik grup oyunlarina katilir. § Boyda 5-6cm.lik;kiloda1,5-2.kgr.lik bir artis gösterir. 5 YAS ÇOCUGUNUN GELISIM ÖZELLIKLERI Motor becerileri daha gelismekle birlikte harf ve sayilari ters yazabilir. Durmaksizin konusur ve sorular sorar. Zaman kavrami ile daha fazla ilgilenmeye baslar ve saatin akrep ve yelkovaninin temel hareketlerini bilir. Ilk, orta ve son gibi pozisyon kavramlarini bilir. Kendi adini yazabilir veya gördügünde taniyabilir. Dikkat süreleri artmakla birlikte yetiskine oranla hala çok kisadir. Gerçek ile hayali çok zor ayirt edebilirler. Zihinsel Gelisim Özellikleri...Yapilabilecek Aktiviteler (Ismini tanima) § a. Çocuklarin görünmeyen bir yerlerine adlarini yazma § b. Elbise ve ayakkabi dolabina her bir çocugun adini yazma (çocuk sizi bunu yaparken izlemeli) § c. Çalismalarina isimlerini yazmalari için cesaretlendirme (Birden yirmiye kadar ezbere sayma) § a. Masada çocuklari sayma § b. Peçeteleri sayma § c. Tabaklari sayma § d. Çocuklarin karsilastiklari materyalleri onlarla sayma (Birden bese kadar sayilari yazma) § a. Sayilari yazmalari için çocuklara kagit kalem verme § b. Tiras köpügü vererek çocugun bunlarla sayilari yazmasini isteme (Ilk, orta ve son pozisyonlarini anlama) § A. Hafta içinde ilk, orta ve son kavramini anlamak için temizlik kuyrugunda çocuklarin yerlerini degistirme § B. Üç araba koyarak ilk, orta ve son hakkinda konusma § Kosma,sekme ve atlamada vücut hareketleri tam bir denge içindedir. § Küçük kas gelisimi ileri düzeydedir.Kalemi rahatlikla kullanabilir. § Kesme ve yapistirma etkinliklerine ilgi duyar. § Kare ve üçgen sekilleri rahatlikla kopye edebilir;ancak,baklava biçiminin meyilli kenarlarini çizmede,hala güçlük çeker. § Karsilastirmalar yapabilir.Kendini elestrebilir. § Çevresini denetlemek ister § Insan resmini,bas,bacaklar ve ayaklar olarak çizer.Bedenin bu çizimde yer almasi,altinci yasa dogru gerçeklesebilir. § Objeleri on'a kadar sayabilir. § Büyüklük küçüklük kavramlarindan sonra"orta""yarim" ve"ikisi arasi" kavramlarindada gelisme görülür. § Olaylarla zamani birlestirmeye baslamistir.Sabah ve aksami bilir.Televizyonda sevdigi dizinin zamanini hatirlamaya baslar. § Bilgi toplayici sorular sorar.Kelimelerin anlamlarini ögrenmek ister. § Basit kelimeleri,özellikle kendi adini kopye etmek iste;deney firsati verildiginde basarili olur. § Para ile alis veris yapabilir. § Düzen duygusu gelismistir.Çevresini denetlemek ister.Ayakkabilarinin baglarini baglayabilir. § Eksik insan ve esya resimlerini tamamlayabilir. § Önceleri oldugu gibi korku ile sik sik sarsilmaz.Kendine ve çevresine güvenir.Gerçek ve hayal arasi ayrimi yapmaya baslar. § Yaptigi isin görülüp begenilmesini ister. § Sosyal uyum için gerekli daavranislari,çevresinde gördügü örnekleri taklit ederek,elde eder. § Benlik kavrani iyice gelismistir.Özdeslesmek üzere seçtigibirey gibi hareket etmeye özen gösterir. Boyda 5-6cm.lik;kiloda1,5-2.kgr.lik bir artis gösterir. 6 YAS ÇOCUGUNUN GELISIM ÖZELLIKLERI Canli ve coskulu oldugundan yeni seylerle yeteneklerini denemeye heveslidir. Bu nedenle yeni denemelere girmeye çok isteklidir. Okuma yazma ve sayilari kullanma yeteneginin ilk adimlarini atabilir. Fakat ögrendikleri seyler hala gözlemledigi ve yaptigi seylere dayali olup, soyut düsünemezler. Bes yasa oranla daha titizlikle üçgen çizebilir, kareyi daha dogru biçimde kopya edebilir. Nesnelerdeki benzerlikleri ve farkliliklari söyleyebilir. Ortalama 3000 kelime hazinesine sahiptir. Geçmis, simdi ve gelecek zaman kavramlari sekillenmeye baslamistir. § Ev içi ve disi etkinliklerde çok canlidir. § El becerisinin ona sagliyabilecegi olanaklari kesvetmistir.Bloklarla çesitli yapilar yapar ve oyunlarinda bunlari kullanir. § El isi çalismalarini severek yapar.Rahatlikla keser;yapistiri;katlar ve sekil verebilir. § Top ve ip oyunlari yaygindir.Erkek çocuklarin genellikle top,kiz çocuklarinin ise ip oyunlarini yegledikleri görülür. § Oyunlarda kiz-erkek ayrimi görülmeye baslar.Grup oyunlarina istek artmistir. § Çizgileri daha gerçekçidir.Bir insan resmini,bas,gövde,kollar ve bacaklarini belirterek tan çizebilir. § Sekilleri tanir eslestirebilir.Harfleri kopye edebilir;adini yazabilir. § Kitapta resim boyamayi ve resim yapmayi sever. § Pasif kelime hazinesi ilkögretim için gerekli görülen zenginlige ulasmistir. § Kendi görüs açisindan sag ve sol tarafini ayirt edebilir;ancak,diger bir kisinin sag ve sol kolunu göstermekte güçlük çeker. § Basit alis verisleri rahatlikla yapabilir;paralari tanir. § Geçmis,simdi ve gelecek zaman kavramlari,kaba bir biçimde, sekillemeye baslamistir.