Çocuk ve Resim

Çocuk Resimlerine Dogru Bakmak

Egitim çabalarinin genel amaci, kuskusuz yetismekte olan çocuklarin ve gençlerin, topluma saglikli ve verimli bir sekilde uyum saglamalarina yardimci olmaktir. Egitim, okul öncesi ve okul yasaminda sürdügü gibi, okul sonrasi da; diger bir deyimle yasam boyu devam etmektedir. Egitildigi, ögretildigi taktirde yaratici olan bir yapisi vardir insanin.. 21. yüzyilin en büyük kesfi olan çocugun ve onun yaraticiliginin belirlenmesinde okul öncesi egitimin büyük rolü oldugu tartisilmaz bir gerçektir. Hem zeka, hem de yaraticilik çocugun dogustan getirdigi yetenekleridir. Fakat bu yeteneklerin gelistirilmesi uygun çevre kosullarinda mümkün olmaktadir. Bu kosullari en iyi saglayabilen ortam ise okul öncesi egitim kurumlari olan kres ve anaokullaridir. Erken yaslarda çocugun beyni genel uyaricilara açiktir ve degismeye hazirdir. Çocuktaki yaraticilik da gelistirilmeye uygundur, beslenmek ister. Çocuklarin yaraticiliklarinin en belirgin isaretleri çocuk resimlerinde görülür. Ilk çizgi ilk aglama gibidir. Piaget, çocuk resimleri konusunda; "Resim yapmak çocuk için simgesel bir oyundur” diyerek, çocuklarin bu dogal dürtülerini vurgulamistir. Her çocuk bedensel ve zihinsel gelisimine paralel olarak çizgiler çizer, resimler yapar.

Çocuk resimlerindeki gelisimi 5 evrede ele almak mümkündür;

1. Karalama Devresi (2- 4 yas)
2. Sematik Öncesi Devre- Ilk Benzetme Çabalari (4- 7 yas)
3. Sematik Devre (7- 9 yas)
4. Bas Kaldirma Devri (9-11 yas)
5. Mantik Devri (11-13 yas) Bu gelisim asamalarindan karalama ve sematik öncesi devirler okul öncesi döneme denk gelmektedir. Insan zekasinin büyük bölümünün 6 yasa kadar tamamlandigini düsünürsek, bu dönemde çocuga dogru yaklasim çok önemlidir. Dolayisiyla bu gelisim dönemlerinin iyi bilinmesi gerekir.

Karalama Devri: Her çocuk ilk resim çalismalarina karalama ile baslar. Ilk zamanlar kagit üzerine gelisigüzel birtakim çizgiler çizer. Gelisigüzel çizgiler giderek daha organize ve kontrollü bir biçime dönüsür. Çocuk bazen kalemi iki eliyle tutar. Bu dönemde çocuga çizgi çizebilecegi her türlü malzeme saglanarak bu faaliyeti desteklenmelidir. Kömür, tebesir, pastel boya, kursunkalem bu dönem için uygun malzemelerdir. Buldugu her düz zeminde karalama faaliyetini sürdürmek isteyen çocuk için genis yüzeyler uygundur. Büyük boyutlu kagitlar yere serilerek veya duvarlara yapistirilarak karalama yapmalari saglanmalidir. Zaman zaman bazi anne babalar karalama devrindeki çocuga yardimci olmaya, örnegin bir evin, bir agacin hatta insanin nasil çizildigini göstermeye çalisirlar. Ancak bu tür bir davranis gerek çocuk, gerekse ebeveyn açisindan duygusal bir kirikliga neden olabilir. Anne babanin çocuga yaklasimi bu devirde ona malzeme ve ortam hazirlama yönünde olmalidir ve çocugu desteklemelidir. Çocuk bu dönemde parmaklarini iyi kullanamamasinin olumsuz izlerini de tasir. Baslangiçta parmaklar ve tümüyle el çizgiyi gerçeklestirmek üzere yeterli kontrole sahip degildir. Bu dönemde gelisigüzel çizgilerin sik sik yinelendigi görülür. Büyük bir çogunlukla ilk çizgiler fizyolojik ve psikolojik gelisim temeline dayanir, bir ifadenin yansimasi degillerdir. Göz ve el koordinasyonunun görüldügü karalamalarda çocuk yeni hareketlerden, yeni uyarimlari kesfetmeye, kesfettikçe de haz duymaya baslar. Karalama devri 5 yasa kadar uzayabilir. Ancak 6 yasinda karalama yapan çocuk bir rahatsizligi dile getirmektedir. Bunun arastirilmasi gerekir.

Sematik Öncesi Devir: Bu devirdeki çocuklar dis dünya ile kurduklari iliskilerini zenginlestirmeye baslarlar. Çocuklarin yaptiklari resimler sadece kendileri için degil, algisal gelisimlerini izlemek açisindan anne, baba ve ögretmenleri için de çok önemlidir. Bu yas grubu algilama- kavrama ve ögrenmede belirgin bir islerligin kazanildigi bir döneme girer. Artik resimlerinde sadece çizgilerden olusan biçimler yoktur. Yüzey doldurma seklinde görülen plan yapma becerisi ile dogru ve yanlislari görür. Canlandirmak istedigi obje ya da kavramlarla iliski kurma kaygisini yasar. Ögrenmesi gelistikçe semboller de semalara dönüsür. Bu mücadele ona büyük heyecan ve doyum saglar. Bu devirde çocugun en sevdigi konu insan figürüdür. Burada çocuk tipik bir bas ve ayaktan olusan adam çizgisini ortaya koyar. Çevresinde yakin iliskide oldugu pek çok objeyi de çizmeye baslar. Bu objeler resim yüzeyinde gelisigüzel yer alirlar. 3,5- 4 yaslarinda karalama döneminde baslattigi düz çizgiler ile kol ve bacaklari, dairelerle basi olusturur. Yüz yapisi da belirir. Resimlerinde çesitli biçim simgeleri bulur. Bu simgeler 6 yasa yaklastikça azalir. Her çocuk kendine has bir insan tipi yaratmaya baslar. Genellikle 4 yasindan itibaren ögrenme ve konusma yetisine paralel olarak tanimlanabilecek nitelikte çizimler gerçeklestirebilirler. Insan figürleri kaba formlar seklinde sembolik olup, vücut oranlari gerçek disidir. Çocugun kendisi tarafindan önemli sayilabilecek konular, sevdigi objeler, sevdigi kisiler resimlerinde önemli yer tutarlar. Bunlar kagit üzerinde gelisi güzel yer alirlar. Bu dönemde hemen hemen tüm çizimler önden olup, yüzeyseldir. Derinlik, perspektif algilanabilse de, zihinsel ve beceri gelisim düzeyleri geregi algiladiklarini veya bildiklerini çizememektedirler. Mekan düsüncesi henüz gelismediginden, esyalar yüzeysel olarak yana yatik olabilir ya da görünmeyen taraflari görülebilir. Buna çocuk resimlerinde düzleme veya saydamlik özelligi denir. Örnegin çocuk bir masann dört ayagini, arabanin dört tekerini, yol kenarindaki agaçlari yana, saga ya da sola yatik gösterebilir. (Düzleme özelligi) Ya da bir evin içini, odalarini, evin içindeki insanlari, denizin içindeki baliklari, hamile kadinin karnindaki bebegi (Saydamlik özelligi) çizebilir.

Bu dönemde çocuk büyük bir hayal gücüne sahip oldugu için, zengin ve gerçeküstü renk kullanimi görülür. Renklerin, özellikle 3 ana rengin adlarinin ögrenilmesi 4- 5 yaslarina rastlar. Parlak ve açik renkler basta olmak üzere bol renk kullanan çocuklar bu çabadan mutluluk duyarlar. Pastel boya, sulu boya bu dönem için en uygun malzemelerdir. Parmak boyalari, su bazli akrilik boyalar kullanilarak yaratici faaliyetler yaptirilabilir. El ve parmak kaslarini güçlendirici oyun hamuru, çamur uygun faaliyetlerdir. Sematik öncesi dönem çocuklari genellikle yaptiklari resimleri göstermek ve açiklamak arzusundadirlar. Anne, baba, ögretmen olarak onlarin resimlerine bakarken, her çocugu birey olarak kabul ederek kendi içinde degerlendirmek, kiyaslama yapmamak gerekmektedir. Bazi ebeveynler çocuklarina “Bu agaci niye maviye boyadin?” ya da “Kus neden mor?”, “Gökyüzü neden sari?” gibi sorular yöneltirler. Bu çocugun yaraticiliginin göstergesidir. Çocuklar bizden farkli görüs açilarina sahiptirler. Insan, hayvan ve doga resimlerinde gerçege bagli olmayan renk kullanimi da bu dönemin önemli bir özelligidir.

Çocuklarimiz gelecegimizdir. Her yönüyle saglikli, üretken, yaratici bir nesil yetistirmek üzere onlara önem vererek yaratici faaaliyetlerini tesvik edelim. Bol renkli mutlu yarinlar dileklerimle..

Didem Vural Gazi Üniversitesi Resim Bölümü Ögretim Görevlisi

Kaynakça • K. Artut Sanat Egitimi Kuramlari ve Yöntemleri, Ani Yayincilik 2001

• I.San Sanatsal Yaratma ve Çocukta Yaraticilik, Tisa Matbaasi 1979

• E.P.Torrance Rewarding Creative Behaviour Prantice, New Jersey 1965

• R. Kellogg Analyzing Children’s Art, California 1970

• O.T. Kirisoglu Sanatta Egitim, Pegem A Yayincilik 2002

• H.Yavuzer Resimleriyle Çocuk, Remzi Kitabevi, 1992

• H.Yavuzer Çocuk Psikolojisi, Evrim Matbaacilik 1988